Bạn đã có sẵn lợi thế để thành công
Trong thế giới khởi nghiệp đầy cạnh tranh, chúng ta thường nghe những câu chuyện về thành công được tô vẽ bằng những đêm không ngủ, những nỗ lực phi thường và một tinh thần "không bao giờ bỏ cuộc". Điều đó đúng, nhưng chưa đủ. Nếu chỉ cần làm việc chăm chỉ, tại sao có vô số người tài năng, cần cù vẫn thất bại?
Cuốn sách "The Unfair Advantage" của Ash Ali và Hasan Kubba đưa ra một câu trả lời thẳng thắn và thực tế: Thành công không phải là một sân chơi công bằng. Sự thành bại của một startup không chỉ phụ thuộc vào sự chăm chỉ, mà còn được quyết định bởi những lợi thế không công bằng (Unfair Advantages) — những yếu tố mà bạn sở hữu nhưng người khác không thể dễ dàng có được.
Tin tốt là, mỗi chúng ta đều có những lợi thế không công bằng của riêng mình. Vấn đề không phải là bạn có chúng hay không, mà là bạn có nhận ra và tận dụng chúng hay không.
Lợi Thế Không Công Bằng Là Gì?
"Lợi thế không công bằng là một điều kiện, một tài sản, hoặc một hoàn cảnh mang lại cho bạn một lợi thế cạnh tranh mà người khác không thể dễ dàng sao chép hay mua được."
Nó không phải là "làm việc chăm chỉ hơn" hay "có một ý tưởng độc đáo". Ý tưởng có thể bị sao chép, và ai cũng có thể làm việc chăm chỉ. Lợi thế không công bằng là thứ mang tính nền tảng, gắn liền với bản thân bạn.
Để giúp chúng ta nhận diện những lợi thế này, các tác giả đã tạo ra một bộ khung đơn giản và mạnh mẽ mang tên MILES, là viết tắt của 5 hạng mục chính:
- Money (Tiền bạc)
- Intelligence & Insight (Trí thông minh & Sự thấu suốt)
- Location & Luck (Vị trí & Sự may mắn)
- Education & Expertise (Học vấn & Chuyên môn)
- Status (Địa vị)
Hãy cùng phân tích từng yếu tố:
M - Money (Tiền bạc)
Đây là lợi thế rõ ràng nhất. Có tiền cho phép bạn:
- Chịu được rủi ro: Bạn có thể theo đuổi ý tưởng mà không phải lo lắng về việc trả các hóa đơn hàng tháng.
- Tăng tốc: Bạn có thể thuê nhân tài, chi tiền cho marketing, và xây dựng sản phẩm nhanh hơn.
- Mua thời gian: Tiền cho phép bạn tập trung 100% vào dự án thay vì phải làm một công việc tay trái.
Nếu bạn có sẵn vốn từ gia đình, tiền tiết kiệm cá nhân, hoặc khả năng huy động vốn dễ dàng, đó chính là một lợi thế không công bằng.
I - Intelligence & Insight (Trí thông minh & Sự thấu suốt)
Trí thông minh ở đây không chỉ là "IQ cao" hay điểm số ở trường. Nó bao gồm nhiều loại hình:
- Trí thông minh sách vở (Book Smarts): Khả năng học hỏi và xử lý thông tin phức tạp.
- Trí thông minh đường phố (Street Smarts): Sự nhạy bén trong các tình huống xã hội, khả năng đàm phán, và sự thấu hiểu con người.
- Sự thấu suốt (Insight): Đây là yếu tố quan trọng nhất. Đó là khả năng nhìn thấy một vấn đề hoặc một giải pháp mà người khác bỏ qua. Sự thấu suốt thường đến từ trải nghiệm cá nhân hoặc sự va chạm sâu sắc với một lĩnh vực cụ thể.
L - Location & Luck (Vị trí & Sự may mắn)
Bạn ở đâu và khi nào cũng là một lợi thế.
- Vị trí (Location): Ở trong một hệ sinh thái khởi nghiệp như Silicon Valley hay một trung tâm công nghệ sẽ mang lại cho bạn cơ hội tiếp cận với nhân tài, nhà đầu tư và đối tác. "Vị trí" cũng có thể là việc bạn đang ở "đúng nơi" trên không gian mạng (ví dụ: tham gia đúng cộng đồng online).
- May mắn (Luck): May mắn không hoàn toàn ngẫu nhiên. Bạn có thể "tạo ra" may mắn bằng cách tăng diện tích tiếp xúc của mình với cơ hội: gặp gỡ nhiều người, thử nhiều thứ mới, và luôn sẵn sàng khi cơ hội đến.
E - Education & Expertise (Học vấn & Chuyên môn)
Lợi thế này đến từ những kiến thức và kỹ năng bạn đã tích lũy.
- Học vấn (Education): Một tấm bằng từ trường đại học danh tiếng (như Stanford, Harvard) có thể mở ra nhiều cánh cửa và tạo dựng uy tín ban đầu.
- Chuyên môn (Expertise): Quan trọng hơn cả bằng cấp, đó là chuyên môn sâu của bạn. Nếu bạn là một lập trình viên hàng đầu, một chuyên gia marketing với 10 năm kinh nghiệm, hay một nhà khoa học dữ liệu bậc thầy, đó chính là một lợi thế cực lớn mà không ai có thể có được trong một sớm một chiều.
S - Status (Địa vị)
Địa vị là cách thế giới bên ngoài nhìn nhận bạn. Nó bao gồm:
- Mạng lưới quan hệ (Network): Bạn quen biết ai? Mạng lưới của bạn có thể cung cấp những lời khuyên, sự giới thiệu và các nguồn lực quý giá.
- Thương hiệu cá nhân: Bạn có phải là một người có ảnh hưởng trong lĩnh vực của mình không? Mọi người có tin tưởng vào những gì bạn nói không?
- "Địa vị bên trong": Sự tự tin và khả năng giao tiếp của bạn. Đôi khi, chỉ riêng việc bạn trông "giống một nhà sáng lập" cũng có thể tạo ra "hiệu ứng hào quang" (halo effect), giúp bạn dễ dàng thuyết phục người khác hơn.
Làm thế nào để tìm ra lợi thế của bạn?
Hãy thành thật với chính mình. Lấy giấy bút ra và tự đánh giá bản thân qua lăng kính MILES.
- Money: Tình hình tài chính của bạn thế nào? Bạn có thể sống bao lâu mà không cần lương?
- Intelligence/Insight: Bạn có những hiểu biết độc đáo nào? Bạn có thấy điều gì mà người khác không thấy trong ngành của bạn không?
- Location/Luck: Bạn có đang ở một vị trí thuận lợi không? Làm thế nào để bạn tăng "sự may mắn" của mình?
- Education/Expertise: Bạn có bằng cấp gì đặc biệt? Kỹ năng nào của bạn thực sự vượt trội?
- Status: Ai trong mạng lưới của bạn có thể giúp bạn? Mọi người nhìn nhận bạn như thế nào?
Kết luận
Tư duy về "Lợi thế không công bằng" không phải là một cái cớ để tự mãn hay nản lòng. Nó là một công cụ chiến lược. Bằng cách hiểu rõ những lợi thế mình đang có, bạn có thể xây dựng một mô hình kinh doanh xoay quanh chúng, thay vì cố gắng cạnh tranh trên một sân chơi mà bạn không có ưu thế.
Lợi thế của bạn không phải là thứ bạn phải đi tìm, mà là thứ bạn cần nhận ra. Hãy nhìn lại chính mình, xác định bộ bài độc nhất mà cuộc đời đã chia cho bạn, và bắt đầu chơi ván bài của cuộc đời mình.
